Ұлы Отан соғысы
Қазақстан тарихы
Сынып:
8-сынып
Бөлім:
Қазақстан тоталитарлық жүйе кезеңінде
Тақырып:
Ұлы Отан соғысы
19.02.2020
205
2
| Оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтемеу): | «Ұлы Отан соғысы тарихын оқыту арқылы оқушыларды патриотизмге тәрбиелеу» Ұлы отан соғысында кеңес халқының әлеуметтiк-экономикалық және саяси Жеңiс факторларын сипаттау. Менiң жанұямның тарихындағы ұлы отан соғысы. «Қосымша іздену» |
| Сабақтың мақсаты: | «Ұлы Отан соғысы тарихын оқыту арқылы оқушыларды патриотизмге тәрбиелеу» Ұлы отан соғысында кеңес халқының әлеуметтiк-экономикалық және саяси Жеңiс факторларын сипаттау. Менiң жанұямның тарихындағы ұлы отан соғысы. «Қосымша іздену» |
| Тілдік мақсаттар: | Оқушылар жиналған мәліметтермен жұмыс жасайды. Оқыған ақпаратты өз сөзімен баяндайды. Тақырып бойынша мәтінмен жұмыс жасайды. Пәнге қатысты лексика мен терминология: Империя, Сепаратизм, Метрополия,Конслагерь Диалогқа /жазылымға қажетті тіркестер Ресейге қосылу барысын оқып, танысады.Айтылым: тақырыптағы өзекті мәелені тауып тауып айтады. Иә ,Жоқ ,Себебі... Өйткені....- Жарайсыңдар, пікірлерің дәлелді болды |
| Күтілетін нәтиже: | Ұлы Отан соғысында Кеңес үкіметінің жеңіске жетуі |
| Бағалау критерийлері: | -Ұлы Отан соғысының зардаптарын біледі. -Соғыс ардагерлерін сипаттай алады «Қосымша іздену» арқылы отбасындағы соғыс ардагерлерін анықтайды. |
| Құндылықтарды дарыту: | Қоғамдағы ұлттық бірлік, бейбітшілік.. Тарихи оқиғаларға, тұлғаларға құрметпен қарау . «Мәңгілік ел» идеясы: Ұлттық қауіпсіздік және еліміздің жалпы әлемдік деңгейін көтеру саясаты.. |
| АКТ-ны қолдану дағдылары: | слайд |
| Пәнаралық байланыс: | Әдебиет, география,дүниежүзі тарихы |
| Бастапқы білім: | Екінші дүниежүзілік соғыс жайында мәлімет біледі |
Сабақ барысы
| Сабақ кезеңдері | Жоспарланған іс-әрекет | Ресурстар |
|---|---|---|
|
Сабақтың басы (10мин) |
І. Ұйымдастыру кезеңі «Отан соғысының тарихи мұрасы өскелең ұрпаққа патриоттық тәр- бие беруде» Дөңгелек үстелдің мақсаты: білім беру ұйымдарында өскелең ұрпаққа патриоттық тәрбие берудің заманауи мәселелерін талқылау.Қызықты тәжірибе мекенжайын зерттеу, оны тарату, іздену. Міндеттері: 1.Педагогикалық еңбек ардагерлерінің тәжірибесі мен тәлімгерлік әрекетін жастарға патриоттық тәрбие беруге тарту. 2.Тәрбие жұмысының жүйесін жетілдіру. 3.Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай тойлауға арналған шараларды ұйымдастыру, Қайтпас 2 елді мекенінде тұратын немесе тұрған соғыс ардагерлері жайында мәлімет жинау. Дөңгелек үстелге қатысушылар: тәрбие жұмысы бойынша директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарлары, тарих пәнінің мұғалімдері қатысады және 8 «Ғ,Д,Е» сынып оқушылары Топтарға бөлу. ІІ. Қосымша мәліметтерді тексеру: «Тарихи қоржын» –әдісі Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, тарих қоржынына мәлметтерді салады. « Ой қозғау -әдісі» «Толықтыру -әдісі» Қызықты бестік. Оқушылар өткен тақырыпты пысықтау үшін қызықты бестік ойыны арқылы қорытынды жасайды. Қазақ халқының ахуалын қиындатқан тек қана Ұлы отан соғысы ғана емес сонымен қатар басқа да отарлау саясаттарының әсер еткендігін дәлелдейді.Оқушылар кемінде 5 мысал келтіріп дәлелдейді.(Әр топ | |
|
Сабақтың ортасы (15 мин) |
(ерекшеліктерін айқындау, салыстырмалы түрде талдау жасау). ҚБ «Медальен-әдісі | |
|
Сабақтың соңы (10 мин) |
Синтез «Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі Тарихты зерттеуде ресми құжаттардан басқа, жеке тектік, яғни жеке адамдардың құжаттарының маңызы өте зор. Өйткені тарихты жасайтын адамдар, жеке адам өмірі қоғам өмірімен тығыз байланысты. Бұл орайда мемлекет және қоғам қайраткерлерінің, қай салада болмасын еңбек еткен белгілі ел азаматтарының жеке құжаттары (өмірбаяндары, естеліктері, нақты бір оқиғаларға байланысты фото құжаттары т. б.) аса құнды дерек көзі болып табылады . Ұлы Отан соғысының отты жылдарында майдан даласынан оралмай қалған азаматтар қаншама. Олар соғыста мерт болды, хабарсыз кетті. Соғысқа қанша адам қатысса, соның бәрі – бір-бір тағдыр. Мұрағат материалдары бойынша осындай бір тағдыр иелерін табу туған туысқандарымен хабарласу үлкен шара. Мұрағат материалдары бойынша адамзат тарихындағы ең сұрапыл, қанды қырғын ошағына айналған Екінші Дүниежүзілік соғыста, фашизмге қарсы шайқаста Түркістан облысынан қаза тапқандар мен хабар-ошарсыз кеткендер жайлы деректерді зерттеу біздің борышымыз. Қаншама мыңнан астам жерлестеріміздің тағдыры әлі күнге дейін белгісіз .Ұлы Отан соғысы басталған күннен қолына қару алып, талай жорық жолдарын өткерген жерлестеріміздің ерлігі ел жадында мәңгілік сақталуы тиіс. Алайда сұрапыл соғыс қажымас қайрат пен жігер иесі болған азаматтарды 20-23 жастарында қыршынынан қиды Алдымен ауыл адамдарымен байланысып, деректер жинақтау, майдангерлер мен тыл ардагерлерінің естелік әңгімелерін жазып алу жолға қойылса, екінші деңгей – облыстық мұрағаттан материал алу. Мұрағат материалдарымен жұмыс істеу барысында 2008 жылы облыстық мұрағат және құжаттама басқармасы атына Германиядан соғыс кезінде әр түрлі себептермен тұтқынға түсіп, қайтыс болған 9090 қазақстандық тұтқынның жалпы тізімімен жұмыстар жүргізіліп жатқаны туралы мәлімет алдық. Біз Ұлы Отан соғысының оқ бораған даласында қаза тапқандардың рухына бас иіп, тағзым етеміз. Содан бері талай уақыт өтсе де ел тағдырына қайғылы із қалдырған сол бір сұрапыл жылдар халық жадында мәңгілік сақталып қалады. Төрт жыл қардай жауған оқ астында батырлық танытып, ерлікпен күрескен ер ұлдарымыздың да есімдері тарихта алтын әріппен жазылып қалатындығы сөзсіз. Бейбіт өмір тарту еткен ардагер ата-апаларымызға қанша құрмет көрсетсек те артықтық етпейді. Біз есімдері тарих беттерінде алтын әріптермен жазылған ағаларымыздың алдында қарыздармыз.Бүгінгі жер басып, тіршілік етіп жүрген адамзаттың бейбіт өмірін қамтамасыз етіп, өздері құрбан болған боздақтар ерлігі ұрпақтар есінде мәңгілік қалуы шарт. Уақыт ілгері жылжып өткен сайын тарих беттері де алыстай береді. Бірақ тарихта қалған боздақтар мәңгілік. Олардың жасаған ерліктері ұрпақтар есінде қалып, ұмытылмауы керек. Қанды майдандарда ерлік көрсетіп қаза тапқан, хабарсыз кеткен адамдар да тиісті деңгейде өз бағасын алады деген сенімдеміз, өйткені ардагерлердің ерлік істері болашақ буынды тәрбиелеуде зор септігін тигізетіні ақиқат. Ұлы Отан соғысы жылдары фашист басқыншыларымен болған қан майданда елін қорғаған қанша азаматтарымыз атаусыз қалып, ерліктері еленбей жатыр. Мұрағатшылардың Подольск қаласындағы Ресей Федерациясы Қорғаныс министрлігінің Орталық мұрағатына жасаған іздеу экспедициясы барысында Қазақстанда құрылған 100-ші және 101-ші жеке атқыштар бригадасының бірегей құжаттары айқындалды. Құжаттар жуырда ғана құпиясыздандырылды. И.В. Сталинмен қол қойылған Қорғаныс Мемлекеттік Комитетінің 1941 жылғы 13 қарашадағы «Ұлттық әскери құрамаларды жасақтау туралы» № ГКО-894сс қаулысында «Өте құпия» деген гриф бар, онда ұлттық белгілер бойынша осы бригадалардың құрылғаны жөнінде баяндалады. Атқыштар бригадасы Мәскеу іргесіндегі қанды майдан ұрыстарына қатысты. Осы дивизия әскерлерінің көптен бір бөлігі ерлікпен қаза болған (олардың тек қана 9 пайызы аман қалған). Облыстық мұрағаттар және құжаттама басқармасының тікелей ұйымдастырумен Ресей Федерациясы Қорғаныс министрлігінің Орталық мұрағатына, Беларусь Республикасы Ұлттық мұрағатына және Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Орталық Мұрағат қорларына Ұлы Отан соғысына қатысқан жерлестеріміздің құжаттарын іздестіру мақсатында жасалған іс-сапарларлардың нәтижесінде 2 мыңнан астам аса құнды құжат табылып, мұрағат және құжаттама басқармасы дайындаған мультмедиялық құралда кеңірек пайдалануда. Ғаламтордағы мұрағат материалдары боздақтар туралы ақпарат көзі. Әрбiр боздақтың аты-жөнiнiң тұсында туған жылы, ауылының аты, бiлiмi туралы, қай жылы соғысқа аттанғаны жайлы үш-төрт ауыз сөз. Бары сол-ақ. Бiр адамның мезгiлсiз кесiлген ғұмыры, орындалмаған арман-тiлегi сыйған үш-төрт ауыз сөз. Боздақтарға қойылған ең үлкен ескерткiш те, ұрпақ құрметi де – осы. Кiтаптың өн-бойынан аты, тегi ұқсас адамдардың есiмi жиi кездеседi. Бiр отбасыдан әскерге жарайтын азаматты түгел жалмаған соғысқа, әулеттiң сақталуын ойламаған саясатқа қынжылмасқа шараң жоқ. Мiне, бiр әулеттен ағайынды үшеу соғысқа бiрiнен соң бiрi аттанып, қайтып оралмай қалған. Бар болғаны осы-ақ. Қан майданға аттанып, қай жерде, қай шайқаста ұрыс саларын бiлмей-ақ жан қиған боздақтардың дерегi бұл. Бiр әулеттiң ғана емес, тұтас ұрпақтың қасiретi. Күнi бүгiнге дейiн қанды iзi сайрап жатқан соғыс дерегi... Соғыс деректері демекші, қазіргі заманауи кезеңде ақпарат құралдары мен көзінің негізгісі әлемдік Интернет (қазақшасы – ғаламтор). Бұл нағыз жаһандық ақпарат құралы. Оның ерекше қасиеттері – жариялылық, қалың қауымға ұтымды, әрі оңай қол жеткізетін ақпарат көзі, мол ақпараттылығы, жеделдігі және оқырмандарға еркін түрде өз пікірін білдіруге мүмкіншіліктері. Ғаламторда Екінші Дүниежүзілік соғыс боздақтарын анықтайтын бірнеше халықаралық сайттар орналасқан. Ең үлкен анықтамалық сайт бұл www.obd-memorial.ru cайты. Сондай-ақ www.podvignaroda.ru сайты бар. Мұнда Ұлы Отан соғысында орден және медалдармен марапатталған жауынгерлер туралы ақпарат орналасқан. Фин соғысы бойынша www.winterwar.karelia.ru сайты құрылған. Осылардан басқа: www.ipc.antat.ru, www.soldat.ru, сайттары тағы бар. Жоғарыда көрсетілген сайттардың барлығы майдан даласында қаза тапқан, хабар-ошарсыз кеткендер туралы ақпарат ұсынады. Ғаламтор пайдаланушы іздестіру браузеріне жауынгер есімін, немесе туған жерін, немесе соғысқа атанған әскери комиссариат аталуын жазуы керек. Егер ақпарат табылса, ол экранға шығады. Өкінішке орай, кей жағдайда, есімдері, аты-жөні, туылған жері мен аймағы сайт базасында қате жазылғандықтан, іздестіру қажетті материалды бермейді. Қосымша ақпаратты Ресейдің, Украина мен Беларустың іздестіру отряд сайттарынан табуға болады. Мұндай іздестіру отрядтарының адрестері М.Құсайыновтың «Мемориальная зона «Надежда» кітабының соңында берілген [6, 247-250 бб.]. Сайттардан тыс, боздақтарды соғыс болған аймақтардың естелік кітаптарынан – «Книга памяти» іздестіруге болады. Бұл Ленинград облысы, Волгоград облысы, Курск облысы, Мәскеу облысы, Псков облысы, Новгород облысы және т.с.с. облыстық естелік кітаптары. Аталған кітаптарда сол жердің тумалары мен сол облыстан майданға аттанғандар туралы мәліметтермен бірге, сол облыстың аумағында қаза тауып, кейін сүйегі табылған боздақтар туралы ақпарат бар. Әсіресе соңғы жылдары шыққан қосымша томдарында іздестірушілер тапқан, анықтаған боздақтар туралы ақпарат беріледі. Бұлардың ішінде көптеп қазақстандықтар кездеседі (қараңыз: «Извлечения из книги «Книга Памяти», том 38, Российская Федерация, Ленинградская область, 1941-1945 жж.») [6, 186-246 бб.]. Соғыстың бастапқы кезеңінде, 1941-1942 жылдары, Қызыл Армия жауынгерлері жаппай жау тұтқынына түскені қазір баршаға белгілі, бұл құпия емес. Әскери тұтқындар Германия, Австрия, Польша, Украина, Литва, Беларусь жерінде орналасқан концлагерлерге айдалды. Кеңес жауынгерлерінін басым бөлігі тұтқынға еріксіз, қоршауда, ес-түссіз болған жағдайда түскен. Олардың көбі аурудан, аштықтан, ауыр жұмыстан қырылды, немесе жендеттер қолынан қаза тапты. Аман қалғандарын тек соғыстың аяқ кезінде Кеңес және одақтастар әскерлері тұтқыннан азат етті. Бірақ, сталиндік режим әскери тұтқындарды сатқын ретінде танып, қатаң жаза қолдануға бұйрық берді. Концлагерлерде, фашистік тұтқында болғандар туралы мәліметер соңғы жылдары «Саксондық мемориалдық тізім» деп аталатын ақпарат қорына жинақталды. Бұл жұмыс Германия мен Австрияда қауырт жүруде. Қараңыз: www.stsg.de, www.dokst.ru сайттарын. Осы жайтты біз былай түсіндіреміз: мүмкін, соғыс құрбандарын білетін адамдар қартайып, қайтыс болған шығар, көп боздақтар бойдақ болған, артынан ұрпақ қалдырмаған. Ал егерде жас немерелері мен шөберелері болса, олар бұл іске мойын бұрмайтын тәрізді. Кейбіреулері жағдайларының мүшкіл болғанын сылтау етіп, тіпті тізімді көріп, өз бабасын тапса да «ей, соғыс біткені қанша жыл. Кетті, қайтты, шетте жерленді. Енді не істейміз бұған» деушілері де бар. Бірақ бұл нағыз рухани азғындық, тіршіліктегі адам марқұм аруағына дұға оқып, мүмкін болса жерленген орнына барып тағзым етуі міндетті. «Өлі разы болмай, тірі байымайды», - деген халқымыз. Осындай себептерге байланысты іздеушілер аз деген ойдамыз. Бірақ айтарымыз, әскери тұтқындарға құбыжық ретінде қарамау абзал, оларды ер азамат ретінде санау қажет. Соғысқа жерін, халқын, ата-анасын, жанұясын, балаларын, ошақтарын жаудан қорғаймын депСинтез «Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі Тарихты зерттеуде ресми құжаттардан басқа, жеке тектік, яғни жеке адамдардың құжаттарының маңызы өте зор. Өйткені тарихты жасайтын адамдар, жеке адам өмірі қоғам өмірімен тығыз байланысты. Бұл орайда мемлекет және қоғам қайраткерлерінің, қай салада болмасын еңбек еткен белгілі ел азаматтарының жеке құжаттары (өмірбаяндары, естеліктері, нақты бір оқиғаларға байланысты фото құжаттары т. б.) аса құнды дерек көзі болып табылады . Ұлы Отан соғысының отты жылдарында майдан даласынан оралмай қалған азаматтар қаншама. Олар соғыста мерт болды, хабарсыз кетті. Соғысқа қанша адам қатысса, соның бәрі – бір-бір тағдыр. Мұрағат материалдары бойынша осындай бір тағдыр иелерін табу туған туысқандарымен хабарласу үлкен шара. Мұрағат материалдары бойынша адамзат тарихындағы ең сұрапыл, қанды қырғын ошағына айналған Екінші Дүниежүзілік соғыста, фашизмге қарсы шайқаста Түркістан облысынан қаза тапқандар мен хабар-ошарсыз кеткендер жайлы деректерді зерттеу біздің борышымыз. Қаншама мыңнан астам жерлестеріміздің тағдыры әлі күнге дейін белгісіз .Ұлы Отан соғысы басталған күннен қолына қару алып, талай жорық жолдарын өткерген жерлестеріміздің ерлігі ел жадында мәңгілік сақталуы тиіс. Алайда сұрапыл соғыс қажымас қайрат пен жігер иесі болған азаматтарды 20-23 жастарында қыршынынан қиды Алдымен ауыл адамдарымен байланысып, деректер жинақтау, майдангерлер мен тыл ардагерлерінің естелік әңгімелерін жазып алу жолға қойылса, екінші деңгей – облыстық мұрағаттан материал алу. Мұрағат материалдарымен жұмыс істеу барысында 2008 жылы облыстық мұрағат және құжаттама басқармасы атына Германиядан соғыс кезінде әр түрлі себептермен тұтқынға түсіп, қайтыс болған 9090 қазақстандық тұтқынның жалпы тізімімен жұмыстар жүргізіліп жатқаны туралы мәлімет алдық. Біз Ұлы Отан соғысының оқ бораған даласында қаза тапқандардың рухына бас иіп, тағзым етеміз. Содан бері талай уақыт өтсе де ел тағдырына қайғылы із қалдырған сол бір сұрапыл жылдар халық жадында мәңгілік сақталып қалады. Төрт жыл қардай жауған оқ астында батырлық танытып, ерлікпен күрескен ер ұлдарымыздың да есімдері тарихта алтын әріппен жазылып қалатындығы сөзсіз. Бейбіт өмір тарту еткен ардагер ата-апаларымызға қанша құрмет көрсетсек те артықтық етпейді. Біз есімдері тарих беттерінде алтын әріптермен жазылған ағаларымыздың алдында қарыздармыз.Бүгінгі жер басып, тіршілік етіп жүрген адамзаттың бейбіт өмірін қамтамасыз етіп, өздері құрбан болған боздақтар ерлігі ұрпақтар есінде мәңгілік қалуы шарт. Уақыт ілгері жылжып өткен сайын тарих беттері де алыстай береді. Бірақ тарихта қалған боздақтар мәңгілік. Олардың жасаған ерліктері ұрпақтар есінде қалып, ұмытылмауы керек. Қанды майдандарда ерлік көрсетіп қаза тапқан, хабарсыз кеткен адамдар да тиісті деңгейде өз бағасын алады деген сенімдеміз, өйткені ардагерлердің ерлік істері болашақ буынды тәрбиелеуде зор септігін тигізетіні ақиқат. Ұлы Отан соғысы жылдары фашист басқыншыларымен болған қан майданда елін қорғаған қанша азаматтарымыз атаусыз қалып, ерліктері еленбей жатыр. Мұрағатшылардың Подольск қаласындағы Ресей Федерациясы Қорғаныс министрлігінің Орталық мұрағатына жасаған іздеу экспедициясы барысында Қазақстанда құрылған 100-ші және 101-ші жеке атқыштар бригадасының бірегей құжаттары айқындалды. Құжаттар жуырда ғана құпиясыздандырылды. И.В. Сталинмен қол қойылған Қорғаныс Мемлекеттік Комитетінің 1941 жылғы 13 қарашадағы «Ұлттық әскери құрамаларды жасақтау туралы» № ГКО-894сс қаулысында «Өте құпия» деген гриф бар, онда ұлттық белгілер бойынша осы бригадалардың құрылғаны жөнінде баяндалады. Атқыштар бригадасы Мәскеу іргесіндегі қанды майдан ұрыстарына қатысты. Осы дивизия әскерлерінің көптен бір бөлігі ерлікпен қаза болған (олардың тек қана 9 пайызы аман қалған). Облыстық мұрағаттар және құжаттама басқармасының тікелей ұйымдастырумен Ресей Федерациясы Қорғаныс министрлігінің Орталық мұрағатына, Беларусь Республикасы Ұлттық мұрағатына және Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Орталық Мұрағат қорларына Ұлы Отан соғысына қатысқан жерлестеріміздің құжаттарын іздестіру мақсатында жасалған іс-сапарларлардың нәтижесінде 2 мыңнан астам аса құнды құжат табылып, мұрағат және құжаттама басқармасы дайындаған мультмедиялық құралда кеңірек пайдалануда. Ғаламтордағы мұрағат материалдары боздақтар туралы ақпарат көзі. Әрбiр боздақтың аты-жөнiнiң тұсында туған жылы, ауылының аты, бiлiмi туралы, қай жылы соғысқа аттанғаны жайлы үш-төрт ауыз сөз. Бары сол-ақ. Бiр адамның мезгiлсiз кесiлген ғұмыры, орындалмаған арман-тiлегi сыйған үш-төрт ауыз сөз. Боздақтарға қойылған ең үлкен ескерткiш те, ұрпақ құрметi де – осы. Кiтаптың өн-бойынан аты, тегi ұқсас адамдардың есiмi жиi кездеседi. Бiр отбасыдан әскерге жарайтын азаматты түгел жалмаған соғысқа, әулеттiң сақталуын ойламаған саясатқа қынжылмасқа шараң жоқ. Мiне, бiр әулеттен ағайынды үшеу соғысқа бiрiнен соң бiрi аттанып, қайтып оралмай қалған. Бар болғаны осы-ақ. Қан майданға аттанып, қай жерде, қай шайқаста ұрыс саларын бiлмей-ақ жан қиған боздақтардың дерегi бұл. Бiр әулеттiң ғана емес, тұтас ұрпақтың қасiретi. Күнi бүгiнге дейiн қанды iзi сайрап жатқан соғыс дерегi... Соғыс деректері демекші, қазіргі заманауи кезеңде ақпарат құралдары мен көзінің негізгісі әлемдік Интернет (қазақшасы – ғаламтор). Бұл нағыз жаһандық ақпарат құралы. Оның ерекше қасиеттері – жариялылық, қалың қауымға ұтымды, әрі оңай қол жеткізетін ақпарат көзі, мол ақпараттылығы, жеделдігі және оқырмандарға еркін түрде өз пікірін білдіруге мүмкіншіліктері. Ғаламторда Екінші Дүниежүзілік соғыс боздақтарын анықтайтын бірнеше халықаралық сайттар орналасқан. Ең үлкен анықтамалық сайт бұл www.obd-memorial.ru cайты. Сондай-ақ www.podvignaroda.ru сайты бар. Мұнда Ұлы Отан соғысында орден және медалдармен марапатталған жауынгерлер туралы ақпарат орналасқан. Фин соғысы бойынша www.winterwar.karelia.ru сайты құрылған. Осылардан басқа: www.ipc.antat.ru, www.soldat.ru, сайттары тағы бар. Жоғарыда көрсетілген сайттардың барлығы майдан даласында қаза тапқан, хабар-ошарсыз кеткендер туралы ақпарат ұсынады. Ғаламтор пайдаланушы іздестіру браузеріне жауынгер есімін, немесе туған жерін, немесе соғысқа атанған әскери комиссариат аталуын жазуы керек. Егер ақпарат табылса, ол экранға шығады. Өкінішке орай, кей жағдайда, есімдері, аты-жөні, туылған жері мен аймағы сайт базасында қате жазылғандықтан, іздестіру қажетті материалды бермейді. Қосымша ақпаратты Ресейдің, Украина мен Беларустың іздестіру отряд сайттарынан табуға болады. Мұндай іздестіру отрядтарының адрестері М.Құсайыновтың «Мемориальная зона «Надежда» кітабының соңында берілген [6, 247-250 бб.]. Сайттардан тыс, боздақтарды соғыс болған аймақтардың естелік кітаптарынан – «Книга памяти» іздестіруге болады. Бұл Ленинград облысы, Волгоград облысы, Курск облысы, Мәскеу облысы, Псков облысы, Новгород облысы және т.с.с. облыстық естелік кітаптары. Аталған кітаптарда сол жердің тумалары мен сол облыстан майданға аттанғандар туралы мәліметтермен бірге, сол облыстың аумағында қаза тауып, кейін сүйегі табылған боздақтар туралы ақпарат бар. Әсіресе соңғы жылдары шыққан қосымша томдарында іздестірушілер тапқан, анықтаған боздақтар туралы ақпарат беріледі. Бұлардың ішінде көптеп қазақстандықтар кездеседі (қараңыз: «Извлечения из книги «Книга Памяти», том 38, Российская Федерация, Ленинградская область, 1941-1945 жж.») [6, 186-246 бб.]. Соғыстың бастапқы кезеңінде, 1941-1942 жылдары, Қызыл Армия жауынгерлері жаппай жау тұтқынына түскені қазір баршаға белгілі, бұл құпия емес. Әскери тұтқындар Германия, Австрия, Польша, Украина, Литва, Беларусь жерінде орналасқан концлагерлерге айдалды. Кеңес жауынгерлерінін басым бөлігі тұтқынға еріксіз, қоршауда, ес-түссіз болған жағдайда түскен. Олардың көбі аурудан, аштықтан, ауыр жұмыстан қырылды, немесе жендеттер қолынан қаза тапты. Аман қалғандарын тек соғыстың аяқ кезінде Кеңес және одақтастар әскерлері тұтқыннан азат етті. Бірақ, сталиндік режим әскери тұтқындарды сатқын ретінде танып, қатаң жаза қолдануға бұйрық берді. Концлагерлерде, фашистік тұтқында болғандар туралы мәліметер соңғы жылдары «Саксондық мемориалдық тізім» деп аталатын ақпарат қорына жинақталды. Бұл жұмыс Германия мен Австрияда қауырт жүруде. Қараңыз: www.stsg.de, www.dokst.ru сайттарын. Осы жайтты біз былай түсіндіреміз: мүмкін, соғыс құрбандарын білетін адамдар қартайып, қайтыс болған шығар, көп боздақтар бойдақ болған, артынан ұрпақ қалдырмаған. Ал егерде жас немерелері мен шөберелері болса, олар бұл іске мойын бұрмайтын тәрізді. Кейбіреулері жағдайларының мүшкіл болғанын сылтау етіп, тіпті тізімді көріп, өз бабасын тапса да «ей, соғыс біткені қанша жыл. Кетті, қайтты, шетте жерленді. Енді не істейміз бұған» деушілері де бар. Бірақ бұл нағыз рухани азғындық, тіршіліктегі адам марқұм аруағына дұға оқып, мүмкін болса жерленген орнына барып тағзым етуі міндетті. «Өлі разы болмай, тірі байымайды», - деген халқымыз. Осындай себептерге байланысты іздеушілер аз деген ойдамыз. Бірақ айтарымыз, әскери тұтқындарға құбыжық ретінде қарамау абзал, оларды ер азамат ретінде санау қажет. Соғысқа жерін, халқын, ата-анасын, жанұясын, балаларын, ошақтарын жаудан қорғаймын деп аттанды, тұтқынға түсетінін мүлде білген жоқ. «Тұтқынның соры бес елі» екені бәрімізге белгілі. Сондықтан, жат жерде сүйектері қалған қандастарымызды іздеп, олардың бастарына дұға оқып, бір уыс топырағын туған жеріне жеткізген жөн деп санаймын. «Саксондық мемориал тізімі» неміс тілінде жазылғандықтан оны кириллица түсіргенде қателер кеткен. Мұрағатшылардың айтуы бойынша екі тілден өткен тізімді қазақшалап келтіру оңай болмаған. Көбінің тегі (фамилиясы) түзетіліп, әкесінің аты (отчество) сол күйінде қалдырылды. Ал сәйкестендіруге келмейтіндері сол түрінде берілді. Тізімде кейбір азаматтардың аты-жөні қайталанады. Себебі, тұтқын екі түрлі нөмірмен берілген [қосымшаларды қараңыз]. Ғаламтордағы іздестіру сайттары боздақтар туралы көптеген құнды деректерді қамтиды, және бұл сайттардың бір артықшылығы бұлар үнемі толықтырылып отырады. Сондықтан іздестіру сайттарының ақпараттық базаларын зерттеу қажет. Мұнда ауқымды ғылыми ізденіс жұмысын жүргізу қажет. Сондай-ақ Батыс Еуропаның, Украина мен Беларустың сайттарымен жұмыс істеу керек. Қазақстанда, өкінішке орай арнайы іздестіру сайты жоқ. Бір қуанышты жаңалық бар. Профессор М.Құсайынов www.memorial.kz сайтын ашатын ойы бар екен. Мұрағат материалдары бойынша боздақтар тағдырын анықтау жұмысының маңызы, нәтижесі болашақ тарихи зерттеулерге негіз бола алады. Зерттеу жұмысының деректері мен ғылыми материалдарын тарих пәндерінде, оқу-әдістемелік құралдар жазғанда қолдануға болады. Мұрағатта сақтауға алынған, құрамы жағынан алуан түрлі, жан-жақты ақпаратты құжаттар ізденушілердің көпшілігінің қызығушылығын туғызады. «Уақыт өткен сайын сиреп бара жатқан Ұлы Отан соғысы ардагерлеріне жан-жақты қолдау көрсету жайын Елбасы үнемі айтып келеді. Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 65-жылдығы мерекесі бүкіл ел көлемінде жоғары деңгейде өткізілді. «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясының ұйымдастыруымен еліміздің барлық аймағында «Ардагерлерді ардақтайық!» акциясы өткізілді. Акцияның басты мақсаты – қарт ардагерлерімізге құрмет көрсет. Қорытынды Біздің түйгеніміз, Ұлы Отан соғысының майдандарында қаза тапқандар мен хабар-ошарсыз кеткендер мәртебесін әлі де өз дәрежесінде көтеруіміз керек. Сонда кешегі кеңестік дәуірде жалаң ұран қиқуымен қала-селоларда қаңылтыр тақтаға боздақтар аты-жөні жазылып орнатыла салған жұпыны ескерткіштерді уақыт талабына орай қайта жаңғырту мүмкіндігі де туар еді. Біз, жас ұрпақ, соғыста болған жәйттерге көңіл аударып, гитлершіл фашизмбен күресте Ұлы Жеңіс қалай келгендігін анықтап, бағалай білуіміз керек. Соғысқа аттанып, елін қорғаған халқымыздың батыр ұлдары мен қыздарын есте сақтауға, ерліктерін үлгі тұту бәрімізге ортақ парыз. Бұл біздің аталарымыз бен бабаларымызға, олардың жанқиярлық күресі мен жеңісі үшін, олардың біздерге бейбіт өмірді қамтамасыз еткендері үшін көрсетілген құрмет. Олар бастан кешкен сұмдықты ендігі жерде ешкім көрмесің! Ұлы Отан соғысында хабарсыз кеткендердің мәртебесін белгілеу керек. Қыршын кеткен боздақтардың жаны жәннатта болсын! Ендiгi жерде соғыстың аты өшсiн! | |
|
Рефлексия (5 мин) |
Бағалау Кері байланыс 3 минут Бағалау парақшасы. Өзін –өзі бағалау. Оқушының аты-жөні Сұраққа жауап беру Әр сұраққа 1 балдан Мәтінмен жұмыс жасау Картамен жұмыс жасау Қосымша мәлімет немесе сұрақтар беру Жоғарғы балл 10 балл 1-3 талпын 4-6 жақсы 7-10 жарайсың «Рефлексия» Медаль/ Миссия кестесін толтыру Екі түрлі түсініктеме күнделігі. Оқушылардан дәптердің бетін (не таратылып берген парақты) ортасынан вертикаль сызықпен бөлу сұралады. Сабақтың өтілу барысына кері байланыс береді: Бөліктің оң жағына Сол жағына Сбақта қатты ұнаған, әсер еткен тұстарды жазады. Ұсыныстарын білдіреді (нені еске түсіреді, себеп-салдары қандай, қандай көмек керек т.б.) |
Файлдар:
Файлды ару
Ұлы Отан соғысы
Файлды ару
Репрессия
Файлды ару
Репрессия
Файлды ару
Репрессия
Файлды ару
Репрессия
Пікірлер(0)