Азық – түліктердегі органикалық заттар: нәруыздар, майлар, көмірсулар.

Тірі ағзалар құрамындағы заттардың екі тобы. Тірі ағзалардағы химиялық үдерістер (процесс) мен құрамбөліктерді (компонент) зерттейтін биохимик-ғалымдар барлық заттарды органикалық және бейорганикалық деп үлкен екі топқа бөледі. Бейорганикалық зат- тар жансыз табиғатта көп мөлшерде кездеседі. Су бейорганикалық заттардың ішінде ең маңызды зат болып табылады. Судан басқа бейорганикалық заттарға оттек, сутек, темір және бір химиялық элементтен тұратын басқа барлық жай заттар жатады. Со- нымен қатар бейорганикалық заттарға тұздар (кальций фосфаты – Са- 2РО3), қышқылдар (азот қышқылы – НNО3, фосфор қышқылы – Н3РО4 және т.б.) сияқты күрделі заттар жатады. Органикалық заттар – негізінен тірі ағзаларда түзілетін заттар. Органикалық заттардың сипаттамасы. Органикалық заттарға нәруыздар, майлар, көмірсулар мен нуклеин қышқылдары жатады. Нуклеин қышқылдар (ДНҚ) тұқымқуалаушылықты сақтау үшін қажет. НҚ – нуклеин қышқылы. Көмірсулар немесе қанттар. Атауы айтып тұрғандай олардың дәмі тәтті. Көмірсулар көп мөлшерде жүзім, қауын, қарбыз, өрік, алмұрт, алма сияқты тәтті жемістердің құрамында болады. Сонымен, күріш, бидай, сұлы, арпа, жүгері дәндерінде көмірсулар мөлшері көп. Сүт құрамында нәруыздар, майлар мен көмірсулар теңдей, ал су көп мөлшерде болады, сондықтан сүт – сұйық. Нәруыздар – жасушаның негізгі органикалық заттары. Ағзадан суды алып тастағанда нәруыздар орташа 70–80% болады. Бұл басқа органикалық әрі бейорганикалық заттарға қарағанда көп. Көмірсулар сияқты нәруыздардың 1 грамы ыдырағанда 17,6 кДж энергия түзіледі. Бірақ көмірсулар бірінші кезекте энергия берсе, нәруыздар энергия түзеді, одан басқа жасушалар үшін құрылыс материалы болып табыла- ды. Сондықтан олар тірі ағзалар құрамында көп болады. Өсіп жатқан жас ағзаға, спортшыларға, сондай-ақ жүкті әйелдерге нәруыздарға бай тамақ қажет.